Z historii zwierciadła

Już w paleolicie zaczęto wytwarzać zwierciadła z polerowanych kamieni i obsydianu, czyli szkła powstającego w sposób naturalny w przyrodzie. W Chinach lusterka wytwarzano z brązu już ok. 3000 lat p.n.e., a pierwsze szklane zwierciadła były znane starożytnym rzymianom na przełomie pierwszego wieku p.n.e. Jak to jednak w historii bywało z wieloma wynalazkami, również o metodach znanych w starożytności zapomniano na wiele wieków.

Dopiero na przełomie X-XI wieku wytwarzaniem szklanych luster zajęli się muzułmanie, którzy w tamtych czasach podbijali Europę. Bardziej popularne były jednak polerowane zwierciadła z metali, takich jak brąz i miedź. Bogacze używali do przeglądania się złotych i srebrnych tafli.

Rewolucję w dziedzinie wytwarzania luster przynieśli Niemcy, którzy w XIII wieku zaczęli wysyłać w różne strony Europy tafle szkła pokryte folią cynową utrwalaną rtęcią. Pałeczkę od Niemców przejęli Włosi, którzy rozwinęli produkcję szkła na wyspie Murano. Ich idealnie przejrzyste szkło po pokryciu stopami rtęci stawało się przedmiotem pożądania bogatych mieszkańców całego kontynentu.

Wenecjanie strzegli tajemnicy wytwarzania luster. Za zdradę karano śmiercią, a mieszkańcom Murano w zamian za lojalność zapewniano godne warunki życia.

Dopiero w XVII wieku królowi Francji, Ludwikowi XIV udało się ściągnąć do Paryża specjalistów z Wenecji. Im to zawdzięczamy powstanie ogromnych lustrzanych tafli zdobiących pałace i posiadłości francuskiej szlachty.

Cena luster przez całe stulecia była ogromna i tylko nieliczni mogli sobie pozwolić na ten luksus. Dlatego też rozbicie lustra w powszechnym mniemaniu sprowadzało siedem lat nieszczęścia, bo trzeba było mieć faktycznie pecha, żeby pozbawić się tak cennego przedmiotu.

Dopiero rewolucja przemysłowa XIX wieku sprawiła, że lustra zaczęto produkować na masową skalę i współcześnie możemy je nabyć za zdecydowanie przystępne kwoty.

Jak powstają lustra?

Najważniejszym elementem, dzięki któremu obraz odbity w lustrze nie ulega zniekształceniu, jest idealnie płaska powierzchnia szkła. Takie właśnie jest szkło float, które współcześnie wykorzystuje się przy produkcji luster.

Po oczyszczeniu tafli jedną jej stronę pokrywa się warstewką srebra. Wynalezienie tego sposobu uzyskiwania perfekcyjnego odbicia światła zawdzięczamy niemieckiemu chemikowi Justusowi Liebigowi. Od połowy XIX wieku srebro jest powszechnie używane przy wytwarzaniu luster.

Po naniesieniu powłoki refleksyjnej suszy się ją, a następnie utrwala dwoma warstwami ochronnymi. Tworzą je materiały odporne na czynniki zewnętrzne, zabezpieczające srebrną powłokę przed wilgocią, utlenianiem i korozją. Współcześnie nie używa się już jako warstwy ochronnej szkodliwego ołowiu.

W zależności od miejsca użytkowania luster w procesie produkcyjnym nadaje się im odpowiedni kształt, szlifuje krawędzie lub oprawia w ramy. Lustra łazienkowe często dodatkowo wyposaża się w oświetlenie i zabezpiecza ich krawędzie przed wilgocią.

Zastosowanie luster

Lustra służą przede wszystkim do przeglądania się, ale znajdują też zastosowanie w wielu innych dziedzinach naszego życia. Często stanowią element  architektoniczny zarówno w przestrzeni miejskiej jak też we wnętrzach, „rozpychając” je i dodatkowo doświetlając.

Miłośnikom filmów kryminalnych doskonale znane są lustra weneckie służące do obserwacji osób podejrzanych, samemu nie będąc widzianym. Jest to możliwe dzięki pokryciu szkła cienką warstwą metalu przepuszczającego światło w obie strony. Kontrast pomiędzy oświetlonym i ciemnym pomieszczeniem pozwala na obserwację tylko w jedną stronę z sąsiadujących ze sobą pomieszczeń.

Lustra płaskie stosowane są również w rzutnikach, urządzeniach optycznych i laserach. Natomiast skupiające światło zwierciadła wklęsłe jak też rozpraszające – wypukłe, używane są w medycynie, fotografii, przemyśle samochodowym i w kosmosie. Wyposaża się w nie urządzenia optyczne, teleskopy, mikroskopy i obiektywy lustrzane. W samochodach stosuje się je w lusterkach i reflektorach. Możemy je również spotkać na skrzyżowaniach jako lustra drogowe.

Ciekawostką jest fakt, że spośród wszystkich stworzeń, jedynie człowiek, niektóre małpy i delfiny potrafią rozpoznać siebie w lustrzanym odbiciu. Pozostałe zwierzęta widzą w lustrze po prostu kogoś innego.